Bola huquqlari — davlat himoyasida

1989 yilning 20 noyabr sanasi BMTning “Bola huquqlari to‘g‘risida”gi Konvensiyasi qabul qilingan kun hisoblanadi. Ushbu Konvensiya inson huquqlari tarixidagi eng muhim hujjatlardan biridir. Zero, mazkur sanadan e’tiboran, bola huquqlari dunyoning qaysi mintaqasida buzilmasin, uni himoya qilish borasida xalqaro imkoniyat vujudga keldi. Konvensiya bola huquqlarini himoya qilishning kafolatlari mustahkamlangan birinchi xalqaro huquqiy hujjat hisoblanadi.

O‘zbekiston Respublikasi Bola huquqlari to‘g‘risidagi konvensiyani 1992 yil 9 dekabrda  ratifikatsiya qildi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni qabul qilinishi bilan «Bola huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida» 2019 yil 22 apreldagi
PQ-4296-sonli qaroriga binoan Ombudsman hozirda o‘z o‘rinbosariga– bolalar huquqlari bo‘yicha vakilga ega.

Mamlakatimizda bolalarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanib, bugungi kunda uning to‘laqonli qonunchilik asoslari yaratilgan.

Jumladan, bola huquqlari kafolatlarining qonunchilik asoslari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, Oila kodeksi, ”Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi, “Vasiylik va homiylik organlari to‘g‘risida”gi qonunlar va boshqa bir qator qonun hujjatlarida o‘z aksini topgan bo‘lib, ularda bolaning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta’minlash; bolaning hayoti va sog‘lig‘ini, qadr-qimmatini muhofaza qilish; uning kamsitilishiga yo‘l qo‘ymaslik; yosh avlodning jismoniy, intellektual, ma’naviy va axloqiy kamol topishiga ko‘maklashish kabi bu boradagi siyosatning ustuvor yo‘nalishlari belgilab berilgan.

O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 96-moddasida, ta-ona voyaga yetmagan bolalariga ta’minot berishi shartligi belgilangan bo‘lib, voyaga yetmagan bolalariga ta’minot berish majburiyatini ixtiyoriy ravishda bajarmagan ota (ona)dan sudning hal qiluv qaroriga yoki sud buyrug‘iga asosan aliment undiriladi.

Bundan tashqari qonunchiligimizda ota-onalarning bolalarni moddiy ta’minlash majburiyatlarini bajarmaganliklari uchun javobgarlik nazarda tutilgan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi MJtKning 47/4-moddasida, moddiy yordamga muhtoj bo‘lgan voyaga yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxsni moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash, ya’ni ularni moddiy jihatdan ta’minlash uchun sudning hal qiluv qaroriga yoki sud buyrug‘iga binoan undirilishi lozim bo‘lgan mablag‘ni jami bo‘lib ikki oydan ortiq muddat mobaynida to‘lamaganlik uchun ma’muriy javobgarlik belgilangan bo‘lsa, O‘zbekiston Respublikasi JKning 122-moddasida ushbu huquqbuzarlikni bir yil davomida takroran sodir etganlik uchun jinoiy javobgarlik nazarda tutilgan.

Bugungi kunda sudlar tomonidan ushbu turdagi ma’muriy hamda jinoyat ishlari qonunda belgilangan tartibda ko‘rilib, bola huquqlari ta’minlanib kelmoqda.

Xulosa qilib aytganda, davlatimiz tomonidan navqiron avlodning har tomonlama barkamol bo‘lib voyaga yetishi uchun barcha tashkiliy-huquqiy asoslar yaratilgan. Jumladan, bugungi kunda bolalarning huquq va erkinliklarini himoya qilishga qaratilgan normativ-huquqiy bazaning mavjudligi mamlakatimiizda bolalarning huquq va erkinliklari, ularning qonuniy manfaatlarini himoya qilishning ishonchli kafolati bo‘lib xizmat qilmoqda.

Jinoyat ishlari bo‘yicha

Angor tuman sudining devonxona mudiri:                            B.Charshanbiyev