ЭNDI CHIQINDILAR ASLO CHIQITGA CHIQMAYDI
Dunyo bo‘ylab atrof-muhitni asrab-avaylash, tabiatni zararli va zaharli moddalar bilan to‘ldirmaslik uchun sezilarli darajada kurashilmoqda. Bir qator davlatlar kelajakda chiqindiga botmaslik uchun eng samarali usullar ustida bosh qotirayotgan bo‘lsa, yana ba’zilari allaqachon amaliy tadbirlarni boshlab yuborishgan. Bu kabi chora-tadbirlarni qo‘llashdan ko‘zlangan maqsad yagona: borliqni g‘uborlardan tozalash.
Germaniya, Avstriya, Janubiy Koreya, Uels va Shvetsariya aholisi - jahondagi o‘z mamlakatini chiqindilardan holi qilishga intilayotgan va ularni qayta ishlash istagi yo‘lida eng ko‘p sa’y-harakatlar qilayotgan, ijobiy natijaga erishayotgan jamiyatlari orasida kuchli beshtalikni band etishgan. Misol o‘rnida Germaniy davlatini olib qaraydigan bo‘lsak, bu mamlakat jahonda “chiqindini qayta ishlash bo‘yicha “leader” sifatida tan olingan. Bunga aynan nimalar tufayli erishdi degan savol har birimizda tug‘ilishi tabiiy. Undan avval quyidagi yangilikka diqqat qaratishingizni so‘raymiz.
«Взгляд.uz» xabariga ko‘ra, kuni kecha Toshkent shahar hokimligida bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida yaxshi yangilik e’lon qilindi. Ya’ni 16-iyundan boshlab poytaxt mahallalari aholisi uchun chiqindilarni saralash maqsadida maxsus chiqindi idishlarni tarqatish yo‘lga qo‘yiladi
Odatiy chiqindi idishlaridan farqli jihati shundaki, endilikda chiqindi qutilarining ranglari qizil, sariq va yashil emas, balki o‘z bajarish funksiyasiga ko‘ra ko‘k, kulrang hamda jigarrang tusda bo‘ladi. Mos ravishda ko‘k qutilar - qayta ishlanadigan chiqindilar uchun, kulrang - qayta ishlanmaydigan va jigarrang qutilar organik chiqindilar uchun foydalanilishi ko‘zda tutilgan. Mazkur loyihaning hududlar bo‘ylab to‘liq ta’minlanishi 2021-yildan boshlab uch yil mobaynida bosqichma-bosqich amalga oshiriladi.
Yuqorida rivojlangan mamlakatlarning bu boradagi yuksak natijalariga to‘xtalishni aytib o‘tgandik. Fikrimizni davom ettiradigan bo‘lsak, bugungi kunda Germaniya dunyo bo‘yicha chiqindini qayta ishlovchi davlatlar ro‘yhatida (Eunomiya ma’lumotlariga ko‘ra) karvonboshi, 1-raqamli chiqindini qayta ishlovchi mamlakat hisoblanar ekan.. Mamlakat aholisi chiqindini saralashga tizimli va tartibli ravishda qo‘l uradi – siz tashlamoqchi bo‘lgan shisha chiqindilaringizni axlat idishi rangiga qarab tashlaysiz:, qog‘oz uchun alohida, metal chiqindilar uchun alohida, singan yoki keramika idishlar uchun hamda boshqa plastik idishlarni uloqtirish uchun ham xuddi shunday alohida chiqindi idishlar o‘rnatilgan.
Aholi oldiga esa o‘zlari yashab turgan xonadondagi chiqindilarni to‘g‘ri to‘plash talabi qo‘yiladi. Germaniyadagi ko‘p qavatli binolar hamda turar joylar umumiy yettita chiqindi idishiga ega: ko‘k quti – qog‘oz-karton uchun, kulrang quti – qalin pitsa karobkalari uchun, yashil va oq bunker – shisha uchun, sariq/to‘q sariq quti- plastik va metal narsalar uchun, jigarrang quti – biologik degradsiyaga uchragan mahsulotlar uchun, qora/kulrang quti – qayta ishlanmaydigan istalgan mahsulotlar, masalan, tagliklar, hayvon axlatlari va kullari uchundir. Ishlatilgan batareykalar, elektronika, ishlatilmaydigan bo‘yoqlar, lampalar va asboblar kabi mahsulotlar qayta ishlanishi uchun maxsus joylarga yuboriladi. Eski kiyim-kechak, poyabzal va mebellarni sotish yoki berib yuborish tavsiya etiladi.
Jahonning rivojlangan va eng ko‘zga ko‘ringan davlatida chiqindilar bilan bu tarzda “muomala”ga kirishish yuqori samara berganini hisobga olsak, ayni damda O‘zbekistonda ham chiqindilarni saralash loyihasi doirasida atrof-muhitga sezilarli foyda keltiradigan yo‘l va uslub tanlanganligini sezish qiyinmas. Yaqin kelajakda chiqindidan holi mamlakat sifatida ilg‘or davlatlarga yetib olish imkonini ham berishi turgan gap. Buning uchun sizu - bizdan qilinadigan talab faqat ekologik madaniyat!
Xo‘sh, o‘zingizni qay darajada ekologik madaniyatli shaxs deb sanay olasiz? Bu xonadoningizdan chiqqan chiqindilarni o‘z xususiyatiga mos keluvchi axlat idishi rangini tanlab, tashlayotganingizda bilinadi.
Mashhura KARIMOVA,
O‘zbekiston Jurnalistika va ommaviy
kommunikatsiyalar universiteti 1-bosqich magistri