Odam savdosi davr muammosi

 ь“Odam savdosiga qarshi kurashish masalalari bo‘yicha milliy komissiyaning  2021 yil 27 aprel kunidagi yig‘ilishida komissiya ishchi organining odam savdosiga qarshi kurashish sohasidagi vazifalari belgilab olindi.

  Odam savdosi va majburiy mehnatga qarshi kurashish, bunday jinoyatlarni sodir etishga imkon berayotgan shart-sharoitlarni bartaraf etish, majburiy mehnatga barham berishda, yurtimizda bir qator ishlar amalga oshirilmoqda.  

Odam savdosi – kuch bilan tahdid qilish yoki kuch ishlatish yoxud boshqa majburlash shakllaridan foydalanish, o‘g‘irlash, firibgarlik, aldash, hokimiyatni suiiste’mol qilish yoki vaziyatning qaltisligidan foydalanish orqali yoxud boshqa shaxsni nazorat qiluvchi shaxsning roziligini olish uchun uni to‘lovlar yoki manfaatdor etish evaziga og‘dirib olish orqali odamlardan foydalanish maqsadida ularni yollash, tashish, topshirish, yashirish yoki qabul qilish. Odamlardan foydalanish, majburiy mehnat yoki xizmatlarni, qullik yoki qullikka o‘xshash odatlarni, erksiz holat yoxud inson a’zolari yoki to‘qimalarini ajratib olishni anglatadi. Odam savdosi va majburiy mehnatga qarshi kurashish, bunday jinoyatlarni sodir etishga imkon berayotgan shart-sharoitlarni bartaraf etish, majburiy mehnatga barham berishda, yurtimizda bir qator ishlar amalga oshirilmoqda.

 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Odam savdosiga va majburiy mehnatga qarshi kurashish tizimini yanada takomillashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmoni qabul qilingani haqida xabar bergan edik. Farmonga muvofiq odam savdosiga qarshi kurashish bo‘yicha respublika idoralararo komissiyasi tashkil etilgan bo‘lib, komissiya tomonidan, odam savdosiga va majburiy mehnatga qarshi kurashish milliy komissiyasining yig‘ilishlari davom etib kelmoqda. Jjoriy yilning  birinchi choragi davomida respublikada odam savdosiga qarshi kurashish yo‘nalishida olib borilayotgan ishlar samaradorligini oshirish hamda kichik komissiya faoliyatini yaxshilash borasida bir qator amaliy va tashkiliy tadbirlar amalga oshirilib kelinmoqda. Jumladan, milliy qonunchilikni takomillashtirish yo‘nalishida odam savdosidan jabrlanganlarni identifikatsiya qilish ularni ijtimoiy reabilitatsiyasi va moslashuviga qaratilgan Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 8 fevraldagi 60-son qarori qabul qilindi. Kichik komissiya tomonidan 2021 yil 12 martda IIV malaka oshirish institutida nodavlat-notijorat tashkilotlar va odam savdosi jabrdiydalariga yordam berish Respublika reabilitatsiya markazi vakillari ishtirokida odam savdosidan jabrlangan yoki jabrlangan deb taxmin qilinayotgan shaxslarni identifikatsiya qilish va qayta yo‘naltirish tartibi to‘g‘risida o‘quv-seminari tashkil etilib, mavjud muammolar va kamchiliklar muhokama qilindi. Ularning oldini olish choralari ko‘rilmoqda. Shuningdek o‘zbekiston Respublikasi Prezidentining    2021 yil 25 martdagi PF-6195-son Farmoni asosida tibbiy ijtimoiy xizmatlarni rivojlantirish agentligi tashkil etilib odam savdosi jabrdiydalariga yordam berish bo‘yicha respublika reabilitatsiya markazi uning tarkibiga o‘tkazilib, agentlikning odam savdosi jabrdiydalariga yordam berishni tashkillashtirish va muvofiqlashtirish bo‘limi faoliyati yo‘lga qo‘yildi, aholini odam savdosining salbiy omillari to‘g‘risida xabardorligini oshirish yuzasidan odam savdosiga qarshi kurashishning mazmun-mohiyatini aholi orasida ayniqsa, yoshlarga tushuntirish maqsadida jami 6259 ta targ‘ibot tadbirlari o‘tkazildi, odam savdosi va noqonuniy migratsiyaning oldini olish bo‘yicha tuman, shaharlarda, shuningdek aeroport vokzal va chegara nazorat o‘tkazish maskanlarida risola, buklet, tavsiyanoma, broshyura, plakat, va boshqa materiallar tarqatildi. Hududiy birlamchi tibbiy-sanitariya yordami muassasalari tomonidan uzoq muddat xorijda bo‘lib qaytgan fuqarolardan 49677 nafari tibbiy ko‘rikdan o‘tkazilib ko‘rik natijasida 3084 nafarida turli somatik kasalliklar aniqlanib, ularni 2881 nafari ambulator va 196 nafari statsionar sharoitda sog‘lomlashtirildi, shu bilan birgalikda xotin-qizlarning ijtimoiy himoyasi bo‘yicha o‘tkazilgan tadbirlar davomida 50967 nafar xotin-qizlarning bandligi ta’minlanib, 16962 nafari kasb-hunarga o‘qitildi 12 1493 nafari tadbirkorlikka jalb etildi shuningdek yoshlar bilan odam savdosiga qarshi kurashish sohasida  693 dan ortiq loyihalarda 140492 nafar yoshlar ishtirok etdi. 2021 yilning birinchi choragi mobaynida respublikamiz huquq-tartibot idoralari tomonidan odam savdosi va uning turkumiga kiruvchi jami 435 ta jinoyatlar aniqlangan bo‘lib ularning 42 tasi odam savdosi jinoyatlarini (shundan 24 tasi shahvoniy, 2 tasi mehnat ekspluatatsiyasi va 16 tasi chaqaloq savdosi) tashkil etdi va mazkur jinoyatlarni aniqlash o‘tgan yilga (30 ta) nisbatan 40 foizga oshganligi qayd etilmoqda. Biroq, amalga oshirilgan ijobiy ishlarga qaramasdan ayrim hududlarda mazkur turdagi jinoyatlarni aniqlash va o‘tkazilgan tezkor-profilaktik chora-tadbirlar talab darajasida tashkil etilmayotganligi alohida qayd etildi. Jumladan, Sirdaryo, Farg‘ona, Buxoro va Surxondaryo viloyatlarida o‘tgan davrda ikkitadan Jizzax viloyatiga bitta odam savdosi jinoyatlari aniqlangan bo‘lsa, Qashqadaryo viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasida 2021 birinchi yilning 1-choragi mobaynida odam savdosi jinoyatlari aniqlanmagan. Tahlillarga ko‘ra aniqlangan odam savdosi jinoyatlarda 55 nafar shaxslar jinoiy javobgarlikka tortilgan bo‘lib, ularning 43 nafari yoki 78.2 foizi ayollar ekanligini, joylarda hududiy komissiyalar tomonidan xotin-qizlarning ijtimoiylashuvini ta’minlash borasidagi ishlari yetarli emasligi tanqid ostiga olingan, aniqlangan jinoyatlarda 51 nafar shaxslar jabrlanib, shundan 29 nafar ayollar shahvoniy maqsadlarda (3 nafari voyaga yetmagan) 11 nafar erkak mehnat ekspluatatsiyasi va 11 nafar voyaga yetmaganlardan (chaqaloq)  foydalanganligi, hududiy ichki ishlar organlari tomonidan odam savdosidan jabrlangan shaxslarning deyarli yarmi yoki ikki nafari ijtimoiylashuvi ta’minlanib kelinmoqda. “Odam savdosiga qarshi kurashish to‘g‘risidagi”  qonunning yangi tahririga ko‘ra, odam savdosidan jabrlanganlar to‘g‘risidagi hamda ularga nisbatan sodir etilgan holatlar haqidagi axborot oshkor etilmaydi. 

K.Xidirov

Jinoyat ishlari bo‘yicha Angor tuman sudining raisi